Sunday, May 15, 2016

कमजोर भौतिक पूर्बाधारले नेपालमा थोरै पर्यटक

 वागमान कुलुङ
वार्षिक ५ करोड ५० लाख भन्दा बढी पर्यटकहरुले चीनको भ्रमण गर्छन् भने २ करोड ६० लाखको हाराहारीले भारतको भ्रमण गर्छन् । मलेशिया बार्षिक २ करोड ७४ लाखले र थाईल्याण्ड २ करोड ६० लाखले भ्रमण गर्छन् तर नेपाल भने बल्ल बार्षिक ८ लाखले मात्र भ्रमण गर्छन् । कारण किन ? थोरै पर्यटक नेपाल आउने प्रमुख दुई कारणहरुमा नेपालको कमजोर अन्र्तराष्ट्रिय हवाई सञ्जाल र काठमाडौं आईपुगेका पर्यटकहरु गन्तब्यमा पुग्न भौतिक संरचनाको अभाव प्रमुख कारण रहेका छन् । यस लेखमा भने काठमाडौं आईपुगेका पर्यटकहरुको लागि गन्तब्यसम्म पुग्न भौतिक संरचनाको अभावबारे चर्चा गरिएको छ ।
मुख्यतया पर्यटकहरु हिमाल चढ्न र हेर्न नेपाल आउने हुन् तर नेपालको सबै हिमाली भुभागहरु घुम्न बिदेशी पर्यटकहरुले अपर ग्रेट हिमालयन ट्रेलको यात्रा गर्न सक्नुपर्ने हुन्छ । पाँच हजारदेखि ६ हजार १ सय ९० मिटरसम्मका १० वटा हिमाली भञ्ज्याङहरु पार गर्न सक्ने शर्तमा उक्त ग्रेट हिमालयन ट्रेल करिब ५ महिनाको यात्रा हो । जबकी युरोपियन ट्राभल एजेन्सीहरुले युरोपका २६ वटा भन्दा बढी देशहरु तीन महिनामा घुमाउने अफर गरिरहेका छन् । तर यी हिमाली भञ्ज्याङहरु पार गर्न नसक्नेहरुले एक वर्षमा पनि नेपालको सबै हिमाली भुभागहरुको नजिकबाट अवलोकन गर्न सक्दैनन् । यसको प्रमुख कारण भौतिक पूर्बाधार विकासको अभाव हो जसले हाम्रो हिमाली पर्यटकीय क्षेत्र सबैको पहुँचभन्दा टाढा बनाईरहेको छ । यसकारण ग्रेट हिमालयन ट्रेलको सहज पँहुच बनाउने पूर्बाधारको दिगो बिकासबिना नेपालको पर्यटन बजारले संसारका सुविधा सम्पन्न पर्यटकीय गन्तब्यहरुसंग प्रतिष्पर्धा गर्न सक्ने छैन ।
के हो ग्रेट हिमालयन ट्रेल ?
एसियाका देशहरु पाकिस्तान, चीन, भारत, नेपाल, भुटान र म्यानमारका उच्च हिमश्रृखलाहरु हुदै करिब ४,५०० कि.मि. लामो हिमाली पर्यटन पदमार्गको परिकल्पना ‘ग्रेट हिमालयन टे्रल’ हो । उच्च हिमश्रृखलाहुदै हिमाली यात्रा र मध्य पहाडी मार्ग हुदै ‘ग्रिन ग्रेट हिमालनय ट्रेल’ को नामले साँस्कतिक धार्मिक तथा प्राकृतिक पर्यटनको विकासको लागि यो मार्गको अवधारणा ल्याईएको हो । विश्वका आठ हजारभन्दा माथिको १४ वटै हिमालहरुको काखहुदै तय गरिने यो यात्रा संसारकै सबैभन्दा साहसिक, रमणीय र लामोदुरीको हुने अनुमान गरिएको छ । म्यानमारको हिमश्रखलाबाट शुरु हुने यो हिमाली पदमार्ग भुटानी हिमश्रखलाहुदै भारतको अरुणााचल, सिक्किम, दार्जिलिङ भएर नेपालको कञ्चनजंगा क्षेत्र प्रवेश गर्दछ । नेपालको कलचनजंगाबाट विश्वको पाँचौ हिमशिखर मकालु आधारशिविर हुदै वेष्टकोल ६,१९० मि., शेर्पेनीकोल ६,१३५मि. र आम्फुलाप्चा ५,८०० मि पास गरेर सोलुखुम्बुको नाम्चे आईपुग्छ । नाम्चेबाट गौरीसंकर क्षेत्रमा ५,७१७ मिटरको टासिलाप्चा, मनास्लु क्षेत्रमा ५,१५० मिटरको लर्केपास र ५,४१६ मिटरको थोरोङला पास, त्यस्तै डोल्पा मुगुक्षेत्रमा ५,५५० मिटरको जुङबेनला पास, ५,३७८ मिटरको छानला पास, ५,१९० मिटरको नुमाला पास र ५,५०० मिटरको च्र्यागोला पासपछि दार्जुला हुदै तिब्बतको बर्वा भन्ने ठाँउमा यो पदमार्गको अन्त हुन्छ । नेपालमा भने यस पदमार्गको लम्बाई करिब १,७०० कि.मि. रहेको छ ।
ग्रेट हिमालयन ट्रेलका भौगोलिक कठिनाईहरु
काठमाण्डौंबाट चरिकोटहुदै गंगुरखोलासम्म बसमा गएर सजिलै दोलखाको छो–रोल्पा ताल पुगिन्छ । उक्त ठाँउबाट ५,७१७ मिटरको टासिलाप्चा भञ्ज्याङ पार गर्न सकियो भने २ दिनमै थामे हुदै सोलुखुम्बुको नाम्चे बजार पुगिन्छ । तर हिमाल आरोहण गर्ने टिम बाहेक अन्यको लागि यो असम्भव कार्य हो । यस्तो अवस्थामा उनीहरु जुन भञ्ज्याङभित्रको हिमाली श्रृखलाहरुको द«ष्यावलोकन गरेर गएका हुन्छन् त्यही श्रृखलाहरुको दोहोरो अवलोकन गर्दै चरिकोट फर्कनुपर्ने बाध्यता छ । त्यसपछि उसलाई खुम्बु उपत्यकाको नाम्चेक्षेत्र पस्न इच्छा भए जिरी, लुक्ला, भएर थामे पुग्नुपर्ने हुन्छ, जसको लागी उसले कम्तिमा थप २२ दिन खर्चनुपर्ने हुन्छ । थामेबाट छिकुङसम्मका खुम्बु उपत्यका भित्रका हिमश्रृखलाहरुको द«ष्यावलोकन गरेर फेरी त्यही पर्यटकले सेतीपोखरीहुदै हुंगा उपत्यका भित्र प्रवेश गरेर बरुञ्जे, मेरा, चाम्लाङ जस्ता अरु चर्चित हिमालहरुको दृष्यावलोकन गर्नु परे उसले अर्को ५,८०० मिटर उचाईको आम्फुलाप्चा भञ्ज्याङ पार गर्नुपर्ने हुन्छ । त्यो पनि टासिलाप्चा जस्तै सबै पर्यटकहरुको पहँुचमा छैन । उसले सो भञ्ज्याङ पार गर्न नसके थप एक महिना लगाएर नाम्चे, लुक्ला, कोठे, नौलेख, खहरे हदै त्यस भञ्ज्याङभित्र प्रवेश गर्नुपर्ने हुन्छ । सोही तरिकाले हुंगा उपत्यकाबाट विश्वको पाँचौ हिमशिखर मकालु लगायतका अन्य हिमालहरु हेर्न अरुण उपत्यका प्रवेश गर्दा ६,१३५ मिटरको शेर्पेनीकोल र ६,१९० मिटरको वेष्ट कोल भञ्ज्याङ पार गर्नुपर्ने हुन्छ ।
फेरी यो दुई भञ्ज्याङहरु पनि सबै पर्यटकहरुको पहुँचमा छैन । यस्तो बेला यी भञ्ज्याङहरु पार गर्न नसक्नेले फर्केर नौलेख, कोठे, बुङ, साल्पा, तुम्लिङटार हुदै अर्को ४५ दिनको यात्रा गरेर अरुण उपत्यकामा प्रवेश गर्नुपर्ने हुन्छ । यी चारवटा भञ्ज्याङहरुको भौगोलिक कठिनाई गे्रट हिमालयन ट्रेलका सबै ५ हजार उचाईभन्दा माथिका १० वटै भञ्ज्याङहरुमा भोग्नुपर्ने भौगोलिक कठिनाईका प्रतिनिधी उदाहरणहरु हुन् । नेपालमा अपर ग्रेट हिमालयन ट्रेलका यी १० वटा कठिन भञ्ज्याङहरु विभिन्न नदीहरुले सिर्जना गरेका प्रत्येक दुई उपत्यकाहरुलाई जोड्ने भञ्ज्याङहरु हुन । जस्तै शेर्पेनीकोल भञ्ज्याङले अरुण उपत्यका र हंगा उपत्यकालाई जोड्छ । आम्फुलाप्चा भञ्ज्याङले हंगा उपत्यका र खुम्बु उपत्यकालाई जोड्छ भने टासिलाप्चा भञ्ज्याङले दोलखाको तामाकोशी उपत्यका र खुम्बु उपत्यका जोड्ने काम गर्दछ । फरक सामाजिक परिवेश र फरक भौगोलिक परिवेशका एक दर्जन भन्दाबढी महत्वपुर्ण हिमाली पर्यटकीय गन्तब्यहरुलाई सामान्य मानिसहरुले बिना तयारी पार गर्न नसक्ने यी १० वटा भञ्ज्याङहरुले सक्दो टाढा बनाउने काम गरेको छ । भौतिक पुर्बाधारको विकासले ती भञ्ज्याङहरुलाई सहज नबनाएसम्म नेपाली पर्यटनमा नयाँ आयाम थपिने छैन । यहाँ ति पुर्बाधारमध्ये दुईवटा पुर्बाधारको चर्चा गरिएको छ ।
फ्रान्स र स्वीजरल्याण्डबिच हेउट समेनीका हिमाली केबलकार
फ्रान्स र स्वीजरल्याण्डबिच हेउट समेनीका हिमाली केबलकार

तिब्र गतिमा सडक यातायातको विकासः
ग्रेट हिमालयन ट्रेलका यी १० वटा कठिन भञ्ज्याङहरुले बिभाजन गरेका हिमाली उपत्यकाहरुमा हाल धेरथोर सडक यातायात जोडिन खोजिदैछ । सबै गा.वि.समा सडक यातायात पु¥याउने सरकारी नीति साकार भयो भने आगामी दशकभित्र नाम्चेबजारदेखि थामेतिर सडक आउनुपर्ने हो, नाम्चेदेखि ट्याङबोचे हुदै छिकुङसम्म सडक जानु पर्ने हो, दोलखाको चरिकोटदेखि छोरोल्पासम्मको सडक पिच हुनु पर्ने हो वा डोल्पा र मुगुका यी कठिन भञ्ज्याङहरुतिर कच्ची सडक पुगिसकेको हुनुपर्ने हो । यही दशकमा यो सम्भव नहोला तर पक्का कुरा के हो भने आगामी केही दशकभित्र ढिलोचाडो उक्त सबै हिमाली उपत्यकाहरुमा गाडी गुड्छ नभए गुडाउनुपर्छ । जति चाडो उक्त हिमाली उपत्यकातिर सडक यातायात जोडिन्छ, त्यति नै छिटो नेपालका हिमाली पर्यटकीय क्षेत्रमा विश्वका पर्यटकहरुको सहज पहँुचको बृद्वि भई नेपालमा पर्यटकको संख्या बढ्ने छ । सडक यातायातको अभावले संसारका थुप्रै हिड्न नसक्ने तर नेपालको हिमाली क्षेत्र हेर्न चाहनेहरु हाम्रो सडक विकासको प्रतिक्षामा छन् ।
हिमाली केबलकारको योजना निर्माणः
भविष्यमा अपर ग्रेट हिमालयन ट्रेलका हिमाली उपत्यकाहरुमा सडक यातायात पुगे पनि यी ट्रेलका कठिन भञ्ज्याङहरुले उक्त एक दर्जन हिमाली उपत्यकाहरुलाई फेरी पनि आवतजावतमा सहज बनाउने छैन । यसलाई सहज बनाउन हिमाली केबलकारहरु बनाउन जरुरी छ । यस्ता केबलकारहरु बिकसित देशहरुका हिमाली पर्यटनक्षेत्रमा हिमाल चढ्न समेत बनाईएका छन् । स्वीजरल्याण्ड र फ्रान्सको बीचमा अवस्थित हेउट हिमाली क्षेत्रका हिमाली श्रृखलाहरुको दृष्यावलोकन गर्न त्यहाँ केबलकार चढ्न सकिन्छ भने ब्राजिलको सुगरलफ हिमाली क्षेत्रमा पनि यस्ता केबलकार बनाईएका छन् । हेउटमा सन् १९२४ मा बनाइएका यही केबलकारको सुविधाले २०१२ मा लोनली प्लानेटले गरेको सर्वेक्षणमा संसारको नवौं राम्रो ट्रेकिङ क्षेत्रको रुपमा स्थापित भएको थियो । ३ एस गोन्दोला लिफ्ट प्रविधी प्रयोग गरेर स्विस् कम्पनी र डोप्पलमेयर गडाभेन्टा ग्रुप अस्ट्रिया लगायतका थुप्रै अन्र्तराष्ट्रिय कम्पनीहरुले संसारभरी यस्ता ठाँउहरुमा केबलकार र रोपवेहरु निर्माण गरिरहेका छन् । डोप्पलमेयर ग्रुपले २००५ मा अष्ट्रियामा किजबुहेल ३ एस केबल कार नामको एउटा केबल कार आयोजना सम्पन्न गरेका थिए ।
जमिनको सतहदेखि ४०० मिटर अग्लो, ३६४२ मिटर लामो र १९ वटा क्याबिन भएको यो केबल कारले ४०० किलोवाट बिद्युत खपत गर्ने कुरा उल्लेख गरिएको छ । यो केबलकारको एउटा क्याबिनमा २४ जना मानिसहरु एकैचोटी बस्न सक्छन् भने यसले प्रति घण्टा ३२०० मानिसहरु ओर्साने काम गर्दछ । कम्पनीले यो परियोजना जम्मा एक करोड ३५ लाख युरोमा सम्पन्न गरेको थियो । हुन त यती धेरै पर्यटकहरु हाम्रो हिमाली भञ्ज्याङहरुमा ओसार्नु पक्कै पनि पर्दैन । ठाँउ बिषेश, प्रविधी र केबलकारको क्षमताले पनि लागतलाई प्रभाव पार्छ नै । यद्यपी यस परियोजनालाई मात्र आधार मान्ने हो भने करिब १० वटा परियोजनाको लागि चार मेघावाट बिद्युत र १५ अर्ब लगानी चाहिन्छ । यो हिमाली केबलकारको विकासपछि एउटा भञ्ज्याङबाट यात्रा शुरु गरेर पर्यटकहरुको समय र योजना अनुसार दोस्रो, तेस्रो देखि दशौं भञ्ज्याङसम्म पार गरेर सकाउने थुप्रै पर्यटन पदमार्गहरु सृजना हुनेछ । यस स्तरको भौतिक विकासबिना नेपालको पर्यटनले अन्र्तराष्ट्रिय बजारमा प्रतिष्पर्धा गर्न सक्नेछैन । तराई र पहाडमा महेन्द्र राजमार्ग र मध्यपहाडी लोकमार्ग जोडिए जस्तै हिमाली क्षेत्र जोड्ने हिमाली केबलकारको विकासमा हिमाली जिल्लाहरु एक हुन आवश्यक छ । किनभने यसले संसारका पर्यटकीय क्षेत्रसंग हाम्रो पर्यटन बजारले प्रतिपर्धा गर्न सक्छ ।
This article was published in Shikhar post. To see the original article click here 

सगरमाथाको देशमा थोरै पर्यटक किन ?

बागमान कुलुङ
संसारका ८ हजार मिटरभन्दा माथिका १४ वटा हिमालहरुमध्ये ८ वटा त नेपालमै छन् । लोनली प्लानेटको सर्वेक्षणमा २०१२ मा संसारभरिमै रुचाइएको ट्रेकिङ क्षेत्रको सुचीमा सगरमाथा क्षेत्र चौंथो स्थानमा आयो ।
सन् २०१५ मा ट्रिप एड्भाईजरले गरेको सर्वेक्षणमा संसारको १९ औं पर्यटकीय गन्तब्यमा नेपालको काठमाडौं आयो । २०११ म्ाा अन्नपूर्ण क्षेत्रले संसारमै सबैभन्दा घुमिएको ट्रेकिङ क्षेत्रको रुपमा परिचय बनायो ।
कास्कीको घान्द्रुकले एशियाकै नमूना पर्यटकीय गाँउको उपाधि पाउँछ । संसारमा करिब ६ प्रतिशत बुद्धधर्मावलम्बीहरुका भगवान गौतम बुद्वको जन्म नेपालमा भएको थियो । संसारको सुन्दर देशहरुको लिस्टमा नेपाल आएकै हुन्छ । पर्यटनमा यति धेरै विधाहरु रहेको नेपालको बाषिर्क पर्यटक संख्या भने बढीमा आठ लाखको हाराहारीभन्दा माथि जाँदैन । कारण किन ? हाम्रो छिमेकी भारतमा बाषिर्क २ करोड ५० लाख र चीनमा ५ करोड ५० लाखभन्दा बढी पर्यटकहरु जान्छन् ।

भौतिक विकास र क्षेत्रफलको हिसाबले आकाश पताल फरक दुई छिमेकी देशहरुसँग हाम्रो पर्यटन तुलना गर्न खोजिएको होइन । तर, भारत र चीनमा त्यतिको संख्यामा पुग्ने पर्यटकहरु आउने वा र्फकने क्रममा नेपाल चाँहि किन चुस्स निस्कँदैनन् ? मलेसिया नेपालभन्दा मात्र २.२५ गुणा ठुलो देश हो तर त्यहाँ बाषिर्क २ करोड ७४ लाख पर्यटक जान्छन्, जो नेपाल आउने अधिकतम पर्यटक संख्या भन्दा करिब ३९ गुणा बढी हो ।
अनलाइनमा नेपालका पर्यटन क्षेत्र संसारको राम्रो भनेर भोट हाल्नेहरु जाने बेलामा चाँहि किन मलेशिया जान्छन् ? यसमा नेपाल आउन हवाइ टिकट महंगो हुनु र आइपुगेपछि गन्तव्यमा पुग्न सहज भौतिक संरचनाको अभाव हुनु प्रमख छन् ।
राउण्ड यात्राका लागि प्रस्थान हुने ठाँउ गन्तब्य   मुल्य  (£)
बेलायतको लण्डन काठमाण्डौं   ५४७  
बैंकक  ३९८  
नयाँदिल्ली   ४२२  
बेइजिङ ४२७  
अमेरिकाको न्युयोर्क

काठमाण्डौं   ७६३  
बैंकक  ४५५  
नयाँदिल्ली   ५७२  
बेइजिङ ५६६  
क्लालाम्पुर   ५०६  
फ्रान्सको पेरिस काठमाण्डौं   ४३२  
बैंकक  ३३७  
नयाँदिल्ली   ३६१  
बेइजिङ ३१८  
क्लालाम्पुर   ३४८  
नोभेम्बर २८, २०१५ मा गएर डिसेम्बर २८ मा फर्कन पाईएको सस्तो हवाइ टिकट
नेपाल पुग्न महंगोः

नेपाल बायुसेवा निगमका महानिर्देशक सुगतरत्न कंसाकारका अनुसार नेपाल एसियाकै महंगो गन्तब्य हुन् । अक्टोबर २८, २०१५ दिन नोबेम्बर २८ मा उड्ने र एक महिनापछि डिसेम्बर २८ मा फर्कनका लागि भनेर संसारको विभिन्न प्रमुख सहरहरुबाट नेपालसहित एसियाका प्रमुख पर्यटकीय गन्तब्यहरुको लागि सबैभन्दा सस्तो हवाइ भाडा तुलना गरिएको थियो ।
बेलायतको लण्डनबाट नेपालको काठमाडौं, भारतको नयाँदिल्ली, चीनको बेइजिङ, मलेशियाको क्लालाम्पुर र थाइल्याण्डको बैंकक गएर एक महिनापछि लण्डन नै र्फकन खोजिएको हवाइ टिकटमध्ये राउण्ड बैंककको टिकट सबैभन्दा सस्तो ३९८ पाउण्ड स्टलिङ परेको थियो भने सबैभन्दा महंगो राउण्ड काठमाण्डौंको टिकट ५४७ पाउण्ड स्ट्रलिङ परेको थियो ।
सन् २०१५ का वर्षभरि थाइल्याण्डका विभिन्न ट्राभल एजेन्सीहरुले प्रतिदिन ३० देखि ५० डलरमा पर्यटकहरुलाई खाने, बस्ने र घुमाउने अफर गरेका छन् । यस अर्थमा बैंकक जानुभन्दा काठमाडौं जाँदा लाग्ने बढी लागत रकम १४९ पाउण्डले बैंककमा करिब ८ दिन बस्न, खान र घुम्न पुग्छ अथवा काठमाण्डौं पुगेर र्फकने मात्र पैसाले बैंककमा ८ दिन घुमेर लण्डन र्फकन सकिन्छ । अमेरिकाको न्युयोर्कबाट हेरिएको राउण्ड टिकटमा पनि नेपालको काठमाडौं नै ७६३ पाउण्ड स्ट्रलिङसहित सबैभन्दा महंगो देखाएको थियो भने नजिकै भारतको नयाँदिल्ली काठमाडौंभन्दा १९१ पाउण्डले सस्तो पर्न गई जम्मा ५७२ पाउण्ड स्ट्रलिङ परेको थियो ।
नयाँदिल्लीमा १९१ पाउण्डले करिब १२ दिन खाने, बस्ने र घुम्न पुग्छ । यस हिसाबले न्युयोर्कबाट काठमाडौं आउने जाने बजेटले भारतको नयाँडिल्लीमा १२ दिन घुमेर अमेरिका नै फर्कन सकिन्छ । फ्रान्सको पेरिसबाट आउने जाने टिकटमा पनि नेपालको काठमाडौं नै सबैभन्दा बढी महंगो ४३२ पाउण्ड स्ट्रलिङ परेको थियो भने ११४ पाउण्ड स्ट्रलिङ सस्तोमा छिमेकी चीनको राजधानी बेइजिङ पुग्न पाइएको थियो ।
चिनियाँ ट्राभल एजेन्सीहरुले प्रतिदिन १५० युयानदेखि ३०० युयानसम्ममा बिदेशी पर्यटकहरुलाई बेइजिङमा बस्ने, खाने र घुमाउने सुविधाको अफर गरिरहेका छन् । यस अर्थमा  फ्रान्सको पेरिसबाट काठमाडौं आउने जाने बजेटले चीनको बेइजिङ एक हप्ता घुमेर र्फकन सकिन्छ ।
हवाइ कम्पनी जम्मा गन्तब्य   अर्न्तराष्ट्रिय बिमानस्थल   जम्मा जहाज
चिनियाँ एयर  ११५   ४६ ८९
नेपाल एयरलाइन्स ७  १  ९ 
थाई एयरलाइन्स  ७८ ९  ८२
मलेसियन एयरलाइन्स   ६० ७  ९३
इण्डियन एयरलाइन्स   ८५ १२ १०८  

नेपाल पुग्न महंगो किन ?

फ्रान्स, अमेरिका र स्पेनपछि चीन संसारको चौथो र एसियाको पहिलो बढी पर्यटक प्रवेश गर्ने देश हो । २०१५ मा ५ करोड ५६ लाख पर्यटकहरुले चीनको भ्रमण गरेका छन् । एयर चाइनाले स्काई टिमको सहकार्यमा संसारको ११५ अन्तरराष्ट्रिय बिमानस्थलहरुबाट दैनिक आफ्नो देशमा पर्यटकहरु ल्याउँछन् । त्यहाँ ४६ वटा अर्न्तराष्ट्रिय विमानस्थलहरु छन् ।
त्यस्तै एसियामा चीन, रसिया, हङकङ र मलेसियापछि बढी पर्यटक ल्याउने देश थाइल्याण्ड हो । २०१५ मा २ करोड ४८ लाखले थाइल्याण्ड घुमेका थिए । प्रतिपक्षको सरकारबिरोधी आन्दोलनले यस वर्ष थाइल्याण्मा १२ लाखभन्दा बढी पर्यटक संख्या घटेको हो । २०१४ मा २ करोड साठी लाखको रेकर्डसहित थाइल्याण्ड विश्वकै दशौं बढी पर्यटक भित्र्याउने देश थियो । थाई एयरवेजले स्टार एलियन्सको सहकार्यमा ७८ अन्र्तराष्ट्रिय बिमानस्थलहरुबाट दैनिक पर्यटक ल्याउँछ ।
त्यहाँ ९ वटा अन्र्तराष्ट्रिय विमानस्थलहरु छन् । भारत एशियामा अर्को धेरै पर्यटक ल्याउने देश हो । बाषिर्क २ करोड ५० लाखको हाराहारीमा भारतमा पर्यटकहरु आउने गर्दछन् । त्यहाँ १२ वटा अन्र्तराष्ट्रिय विमानस्थलहरु रहेका छन् । इण्डियन एयरलाइन्सले दैनिक ८५ वटा अन्र्तराष्ट्रिय विमानस्थलहरुबाट भारतमा पर्यटकहरु ल्याउछन् । त्यहाँका अन्य निजी कम्पनीहरुले पनि अन्र्तराष्ट्रिय उडानहरु भर्छन् ।
नेपालको भने अन्र्तराष्ट्रिय उडान भर्ने एउटै मात्र कम्पनी नेपाल एयरलाइन्स हो । यसले बल्ल ७ वटा अन्र्तराष्ट्रिय बिमानस्थलहरुमा मात्र दैनिक उडान भर्छ ।
यहाँ १ वटा मात्र अन्र्तराष्ट्रिय विमानस्थल रहेको छ । भएको एउटा अन्र्तराष्ट्रिय बिमान पनि सीएनएनको २०१५ को प्रतिवेदनमा संसारकै तेस्रो खराब हवाइ मैदानको सुचीमा आयो । यस हिसाबले हेर्दा नेपाली एयरलाइसले संसारभरि बजारक्षेत्र बिस्तार गर्न नसक्नु नै हवाइ भाडा महंगो हुने प्रमुख कारण हो ।
अरु देशहरुले संसारभरिबाट आफ्नो देशमा सस्तोमा यात्रुहरु ओर्साछन्, नेपालले त्यो हवाइ सञ्जाल फिँजाउन सकिरहेको छैन । यसबाहेक नेपालले अपनाउने भिसा प्रणालीले पनि थोरै पर्यटक संख्यामा असर गरिरहेको छ ।
हाम्रो भिसा प्रणालीः

युरोपका २६ वटा राष्ट्रहरु सेङजन राष्ट्रहरु हुन् । यी २६ वटा देशहरुमध्ये एउटा देशको भिसा लिएर ३ महिनाभित्र बाँकी २५ वटा देशहरु समेत सजिलै घुम्न सकिन्छ ।
लोनली प्लानेटको सर्वेक्षणमा २०१२ को संसारका १० आर्कषक टे्रकिङमार्गहरुमा नेपालको सगरमाथा क्षेत्र चौथो र भारतको अरुणाञ्चल प्रदेशका हिमाली श्रृंखलाहरु पाँचौ स्थानमा परेका थिए । तर सगरमाथा क्षेत्रबाट अरुञ्चल प्रदेश जान वा अरुणाञ्चल प्रदेशबाट सगरमाथा क्षेत्र आउन एकजना पर्यटकले भारत र नेपाल दुवै प्रशासनिक निकायबाट भिसा लिनुपर्ने हुन्छ । हामी एशियाको ६ वटा देशहरु जोडिएको ग्रेट हिमालयन ट्रेलको मार्केटिङ गछौर्ं । तर, उक्त ट्रेल घुम्न खोज्ने पर्यटकलाई एकै प्रशासनिक केन्द्रबाट भिसा दिन मिल्ने सुविधाको बारेमा सोच्दैनौं ।
नेपाल आउन सजिलो र सस्तो कसरी बनाउने ?

स्पष्ट भइसकेको छ कि नेपाल आउन महंगो हुनुको कारण हामीले अन्र्तराष्ट्रिय गन्तब्यहरु कभर गर्न सकिरहेका छैनौं । अन्र्तराष्ट्रिय गन्तब्यहरु कभर गर्न धेरै हवाइजहाजहरु चाहिन्छ । अहिले औसतमा एशियाका प्रमुख गन्तब्यहरुको २० प्रतिशतमात्र बजार हिस्सा दाबी गर्ने हो भने हालको ९ वटा जहाजमा १४ वटा थपेर २५ वटा पुर्‍याउनैपर्छ ।
हवाइजहाज खरिद र बजार सञ्जालको बिस्तारसँगै हवाइ मैदानको कुरा आउँछ । त्यसैले छिटो पोखरा र निजगढमा अन्र्तराष्ट्रिय विमानस्थल बनाउनुपर्दछ र काठमाडौंको स्तरोन्नति गर्नुपर्छ ।
यद्यपि अहिले नै तत्काल यतिका जहाज किनेर बजारमा आक्रामक प्रतिष्पर्धा गर्ने हाम्रो स्थिति नभएको अवस्थामा भारत वा चीन आएका पर्यटकहरुले त्यहाँको भिसा लिएकैबेला एकै प्रशासनिक केन्द्रबाट नेपालको समेत भिसा दिन सकिने व्यवस्थाका लागि पहल गर्ने हो भने हवाइमार्गबाट चीन र भारत आएका थुप्रै बिदेशी पर्यटकहरु सस्तो भाडादरमा सडकमार्गबाट नेपाल आउन सक्नेछन् ।
दिल्ली-काठमाडौं बससेवा सुचारु भइसकेको अवस्था र चीनबाट नेपालको मार्ग हुँदै एशिया जोड्ने सिल्क रोडको परियोजना कार्यान्वयन भइरहेको अवस्थामा नेपालले कुटनीतिक पहलबाट यो निर्णय गर्न सकियो भने बर्षेनी भारत र चीन आउने पर्यटकहरु केही दिनका लागि नेपाल निस्कँदा मात्र पनि नेपालको पर्यटनमा ठूलो टेवा पुग्नेछ । This article was published in onlinekhabar.com. To see original article click here

पर्यटन वर्षका निराशावादी उद्देश्य

वागमान कुलुङ
नेपालमा शान्ति प्रक्रिया शुरू भएपछि युद्धकालमा खस्केको पर्यटनलाई उठाउन तत्कालीन नेपाल सरकारले २०११ लाई ‘नेपाल भ्रमण वर्ष’ मनाउने घोषणा गरेको थियो । त्यसको निर्दिष्ट उद्देश्य पर्यटन वर्ष मनाएर वार्षिक १० लाख पर्यटक भित्र्याउनु थियो । हालै सरकारले सन् २०१८ लाई फेरि पर्यटन वर्ष मनाउने योजना प्रस्तुत गरेको छ । ७ वर्षपछि मनाउन लागिएको उक्त पर्यटन वर्षको निर्दिष्ट उद्देश्य भने फेरि पनि उही १० लाख पर्यटक भित्र्याउनु नै छ । सरकारले ७ वर्षको फरकमा उही लक्ष्य राखेर पर्यटन वर्ष घोषणा गर्दा यसले संसारलाई नेपालबारे के सन्देश दिन्छ ?

यूएन विश्व पर्यटन सङ्गठन (डब्ल्यूटीओ)का अनुसार एशिया प्यासिफिक र यूरोपमा वार्षिक ५ प्रतिशत पर्यटक आगमनको सङ्ख्यामा वृद्धि भइरहेको छ । उत्तर अफ्रिकालगायतका युद्धग्रस्त देशहरूमा बाहेक संसारभरि औसतमा पर्यटक घटिरहेका छैनन् । डब्ल्यूटीओको प्रतिवेदनले २०३० सम्म औसतमा संसारभरि कम्तीमा वार्षिक ३ दशमलव ३ प्रतिशतले पर्यटकको सङ्ख्या बढिरहने अनुमान गरेको छ । यस्तो अवस्थामा नेपाल सरकार आफैले नेपालमा ७ वर्षमा पर्यटकको सङ्ख्या उही रहने अनुमान कसरी गरेको होला ? के पहिलाको सरकारको अनुमान हावादारी र अति महत्त्वाकाङ्क्षी थियो ? वा अहिलेको सरकार नेपालको पर्यटन विकासमा निराशावादी भएको हो ?

संसारको सबैभन्दा धेरै र प्रतिव्यक्ति बढी खर्च गर्ने पर्यटक चिनियाँ हुन् । विश्व पर्यटन सङ्गठनका अनुसार २०१५ मा १२ करोड चिनियाँ पर्यटकले संसारका विभिन्न ठाउँ घुमेर १ खर्ब ४ अर्ब अमेरिकी डलर खर्च गरी यो रेकर्ड कायम गरेका हुन् । औसतमा संसारभरि करीब ४ प्रतिशतले पर्यटकको सङ्ख्या बढिरहेको बेला चिनियाँ पर्यटक भने वार्षिक १२ प्रतिशतले बढिरहेका छन् । चीनको आर्थिक विकाससँगै बढिरहेका यी लोभलाग्दा चिनियाँ पर्यटकलाई विभिन्न सुविधा दिएर संसारले आफ्ना देशमा सकेसम्म तान्न खोजिरहेका छन् । एशियामा चिनियाँलाई छुट्टै भिसा योजनासहित सन् २०२० सम्ममा वार्षिक ५० लाख चिनियाँ पर्यटक ल्याउने फ्रान्स सरकारको योजना छ । अहिले भने करीब वार्षिक २५ लाख चिनियाँले फ्रान्स घुम्दै आएका छन् । जापानमा अहिले नै वार्षिक ५० लाख चिनियाँ जान्छन् । जापानले २०२० सम्ममा यो सङ्ख्या बढाएर २ करोड पुर्‍याउने योजना बनाएको छ । गतवर्ष स्वीट्जरल्याण्डका रिगी हिमाली भेगतिर जाने रेलमा चिनियाँ पर्यटकहरूले आफ्नो भाषामा हल्ला गरेर आफूहरूलाई डिष्टर्ब गरेको भनी अन्य पर्यटकले त्यहाँका अधिकारीहरूसमक्ष उजुरी गरेका थिए । त्यसको सुनुवाइ गर्दै स्वीट्जरल्याण्डले चिनियाँ पर्यटकहरूका लागि छुट्टै रेल पठाउने निर्णय गर्‍यो । मलेशियाले गत मार्चदेखि नेपालले जस्तै चिनियाँहरूलाई भिसा शुल्क नलगाउने निर्णय गरेको छ । सामान्य अवस्थामा १ लाख २५ हजारको हाराहारीमा नेपाल आइरहेका चिनियाँहरूबाट वार्षिक ४० करोड भिसा शुल्क आउँथ्यो । तर, उक्त राजस्वलाई माया मारेर हामीले पनि उनीहरूलाई भिसा शुल्क मिनाहा गरिदियौं । हामी जस्तैका अन्य छिमेकीले वार्षिक २ करोड चिनियाँ पर्यटक ल्याउने र हामीबाट सात समुद्रपारिका देशहरूले उडाएर वार्षिक ५० लाख चिनियाँलाई आफ्नो देशमा भ्रमण गराउने हिम्मत गरिरहँदा हामीले चाहिँ वार्षिक ५ लाख चिनियाँलाई नेपाल ल्याउन नसक्ने ? त्यसो भए ४० करोड राजस्वचाहिँ किन छोड्ने ? यसै आउँदैन उसै आउँदैन भने बरु भिसा शुल्क बढाइदिने नि ! होइन भने नेपाल पर्यटन बोर्डले चिनियाँ पर्यटकलाई लक्षित गरेर चिनियाँ भाषामा वेबसाइटहरू बनाउने, चिनियाँ मिडियाहरूमार्फत प्रचार गर्ने, निजी कम्पनीहरूसँग सहकार्य गरेर चिनियाँ भाषाहरूमा भिडियो, पर्चा, पम्प्लेटहरू बनाउने र त्यसलाई चिनियाँ सामाजिक सञ्जालहरू वेइवो, युकु, विच्याट, पेङ युलगायतमार्फत बेलैदेखि प्रचार गर्ने हो भने नेपालका लागि ५ लाख चिनियाँ पर्यटक टाढाको सपना होइन । यसमा पनि काठमाडौं–चीन उडानहरू थपिरहेका छन् । ल्हासादेखि सिगात्से हुँदै केरुङ आउने रेलमार्ग दिनदिनै अगाडि बढ्दै छ ।  यसले झन् सजिलो बनाउँदै छ ।

नेपालका लागि दोस्रो बजार रणनीति युद्ध भइरहेका देशहरूका पर्यटकलाई नेपालतिर डाइभर्ट गर्नुपर्छ । खासगरी यूरोपसँग जोडिएका मुस्लिम बाहुल्य देशहरूमा अहिले आजको भोलि नै लाखौंलाख पर्यटक डाइभर्ट भइरहेका छन् । उदाहरणका लागि मध्यपूर्वको टर्कीमा भइरहेको युद्धले वार्षिक ५५ लाख जर्मन र ४५ लाख रसियाली पर्यटक मात्र त्यहाँबाट डाइभर्ट भइरहेका छन् । अरू बेला टर्की जान्थे अब कहाँ जाने होला भनेर सोचिरहेका उनीहरूसमक्ष ‘नेपाल इतिहासमै अन्तरराष्ट्रिय आतङ्कवाद गतिविधि शून्य मुलुक हो’ भन्ने सन्देशसहित पुग्यौं भने उनीहरूमध्ये एक प्रतिशतले मात्र नेपाल भ्रमण गर्दा पनि त्यो अर्को १ लाख थपिन्छ । त्यसो त अन्तरराष्ट्रिय आतङ्कवादको समस्याले यूरोपका ठूला पर्यटन बजारलाई समेत डाइभर्ट गरिरहेका छन् । सरकारले चाहने हो भने टर्कीजस्ता आतङ्कवादले ग्रस्त देशका पर्यटक कुन देशका बढी छन् त्यसको पहिचान गर्दै यो सन्देश लिएर तत्काल उक्त देशहरूमा किन पुग्न सक्दैन ? सक्छ भने नेपालमा पर्यटक किन आउँदैनन् ? सक्दैन भने पर्यटक ल्याउन नसक्ने पर्यटन वर्ष घोषणा मात्रचाहिँ किन गर्नु ?

चीनपछि भारतीय पर्यटक अर्को आशा गर्ने ठाउँ हुन् । दिल्ली–काठमाडौं सीधा बससेवा र थपिरहेका इण्डिया काठमाडौं उडानलगायतले यसलाई अझ सजिलो बनाइरहेको छ । त्यसकारण नेपालमा भारतीय पर्यटक पनि बढ्ने आशा गर्न सकिन्छ । भौतिक संरचनाको दिनानुदिनको प्रगति अर्को हाम्रो सबल पक्ष हुन् । हामी देश विदेशका सुविधासम्पन्न भौतिक विकासहरू हेरेर हाम्रोमा केही छैन भनिरहेका छौं तर वास्तविकता त्यो होइन । हाम्रा हिमालतिर जाने सडक सञ्जाल दिनानुदिन बढ्दै छ । यसले हिमाल हेर्न आउने पर्यटकलाई सजिलो बनाइरहेका छन् । हाम्रो मुख्य कमजोरी काठमाडौं आइपुग्ने हवाईभाडा घटाउन नसक्नु हो । एशियामा काठमाडौं महँगो गन्तव्य हो तर अन्तरराष्ट्रिय हवाई मैदानहरूको निर्माण र सरकारको जहाज खरीद योजनाहरूले कम्तीमा हामीले हाम्रो कमजोरी महसूस गरिरहेका छौं भन्ने बुझ्न सकिन्छ । 
  
२०११ को पर्यटन वर्षपछि २०१२ मा करीब ८ लाख ३ हजारको सङ्ख्यामा नेपालमा पर्यटक घुम्न आएका थिए जो सबैभन्दा बढी सङ्ख्यामा थियो भने २०१३ र २०१४ मा पनि करीब ८ लाखकै हाराहारीमा आएका थिए । भूकम्प र भारतीय नाकाबन्दीले २०१५ मा भने गिरावट आएको हो । चिनियाँ पर्यटक वार्षिक १२ प्रतिशत र एशियामा आउने पर्यटक ५ प्रतिशत बढिरहेको अवस्थामा नेपालले सो अवसर सोही अनुपातमा लिन सक्छ भन्ने सामान्य मान्यतामै पनि २०१८ मा नेपालमा १० लाख पर्यटक आउनुपर्ने हो । बन्दहडताल नहुने अवस्था सृजना गरेर अत्याश्यक वस्तुको आपूर्ति गरी प्रचारमा सरकार जुट्ने हो भने २०१८ सम्ममा १५ लाखभन्दा बढी पर्यटक नेपालमा आउन सक्छन् । त्यसैले सरकारको अहिलेको उद्देश्य निराशावादी छ । सरकारले आशा गरेपछि अरू क्षेत्रले आशा गर्ने हो ।
This article was published in Arthik Abhiyan Daily newspaper. To look original article click here 

Saturday, May 14, 2016

Delegation team meets Nepal Tourism Borad

Delegation team
A delegation team leaded by Bal Bahadur K.C the former tourism minister and a recent parliament member of Solukhumbu district has met to the Chief Executive Officer of Nepal Tourism Board and his team. During the meeting, the delegation members urged to him to allocate sufficient budget for the final construction of Muddi to Setipokhari valley trekking trail of Chheskam Solukhumbu. The trail is now in the process of construction. Local people of Chheskam have been constructing this route since 4 years and yet to be completed due to the lack of budget.  Nepal Tourism board this year had allocated Rs. 2 million budget for this construction. More over Rs.15 million budget for trail and bridge construction is needed the delegation team presented their tentative estimation to the board. 
 
'In reaction Dipak Raj Joshi the CEO of the Nepal tourism board has committed to allocate budget for this project' Bhala Kaji Kulung a delegation member from local village Chheskam has reported. 
Ram Kumar Kulung and Saniwa Kulung from local villages Chheskam and Bung had coordinated with K.C while KC had coordinated with Nepal Tourism Board for this meeting. Sovit Man Kulung the coordinator of local construction committee and Bhala Kaji Kulung the chairperson of Hill Development and Conservation Group Nepal had involved in this delegation meeting.
 

Monday, April 4, 2016

नेपालमा रसियाली पर्यटक ल्याउने अवसर

फ्रान्स, अमेरिका, स्पेन, चीन र इटालीपछि टर्की संसारको छैटौं र मध्यपूर्वको पहिलो बढी पर्यटक भिœयाउने देश हो । करीब ३ करोड ९८ लाख पर्यटक ल्याएर सन् २०१४ मा टर्कीले यो अन्तरराष्ट्रिय रेकर्ड कायम गरेको थियो । यसरी यो देश भ्रमण गर्नेमा जर्मनपछि रसियाली पर्यटक बढी थिए । २०१४ मा मात्र करीब ४४ लाख ७९ हजार रसियाली पर्यटकले टर्कीको भ्रमण गरेका थिए ।
संसारका पर्यटक र त्यसमा पनि रसियालीहरूको प्रमुख गन्तव्य टर्कीमा गतवर्षको मध्यतिरबाट निरन्तर युद्ध र अशान्ति फैलिँदै आएको छ । जुन ५, २०१५ मा कुर्दिश फ्रिडम ह्वाक्सले स्वायत्तताको माग गर्दै चार जनाको ज्यान जाने गरी एउटा शक्तिशाली विस्फोट गराएको थियो । विश्व पर्यटनको केन्द्र टर्की यतिले खासै अत्तालिएन । तर, त्यसको १ महीना नबित्दै जुलाई २० मा ३३ जनाको ज्यान जाने गरी अर्को आतङ्ककारी हमला भयो ।
त्यसको २ महीना नबित्दै अक्टोबर १० मा १ सय २ जनाको ज्यान जाने गरी अर्को इस्लामिक आतङ्ककारी हमला थपियो । क्रमशः त्यसको २ महीनापछि डिसेम्बरमा मात्र दुईपल्ट र त्यसपछि २०१६ को पहिलो ३ महीनाभित्रमा चारपल्ट गरी जम्मा छपल्ट टर्कीले आतङ्ककारी हमलाको सामना गर्नुपरेको छ । हालै मार्च १३ मा ३७ जनाको ज्यान जाने गरी भएको हमलापछि त टर्कीले एक्लै अन्तरराष्ट्रिय आतङ्कवादको सामना गर्न सक्दैन भन्ने तर्कसमेत अन्तरराष्ट्रिय जगत्ले गर्न थालेको छ ।
जेहोस् गतवर्ष यता युद्धले मध्यपूर्व र त्यसमा पनि टर्कीमा नराम्ररी पर्यटकीय वातावरण त्रासमय बनाएको छ । यसै सन्दर्भमा गत नोभेम्बरमा रूसले सिरियामा इस्लामिक आतङ्कवादी कारबाहीका लागि पठाएको आफ्नो युद्धविमानलाई विना अनुमति टर्कीको आकाशमा उडाएको भन्दै सीमाक्षेत्रमा टर्कीको सेनाले खसालेपछि यी दुई देशबीच राजनीतिक विवाद बढेको छ ।
यस कारणले पनि टर्कीमा रूसी पर्यटकले अरू देशका भन्दा बढी असुरक्षित महसूस गर्छन् । विगत केही महीनादेखि टर्कीमा भइरहेको यसप्रकारको द्वन्द्वले त्यहाँ एकाएक लाखौंलाख पर्यटक घट्ने अनुमान गरिएको छ ।
त्यसो भए मध्यपूर्वका यी लाखौं सङ्ख्याका पर्यटक अब कहाँ जान्छन् ? के उनीहरूले घुम्न छोडिदिन्छन् ? छोड्दैनन् । यूएन विश्व पर्यटन सङ्गठनका अनुसार २०१५ मा करीब ४ प्रतिशतले विश्व पर्यटकको सङ्ख्यामा वृद्धि भई हाल वार्षिक करीब १ अर्ब २० करोड पुगेको छ भने यो वर्ष पनि उत्तिकै अनुपातमा विश्व पर्यटकको सङ्ख्यामा वृद्धि हुनेछ । संसारका प्रायजसो पर्यटन विज्ञहरूले २०१६ भरि ल्याटिन अमेरिकामा झिङ्कालगायत प्रकोपका डरले, मध्यपूर्वमा युद्धका कारणले र ग्रीस आसपासमा विदेशी शरणार्थी समस्याका कारणले पर्यटकको सङ्ख्यामा ठूलो कमी आउने अनुमान गरेका छन् । उनीहरूका अनुसार हालैको युद्धग्रस्त मध्यपूर्वका पर्यटक त्यहाँको वातावरण र सुविधासँग मिल्लोजुल्दो तर इस्लामिक युद्धले नछोएको देशहरूमा मोडिनेछन् । उनीहरूले त्यस्ता देशहरूमा यूरोपका स्पेन र आसपासका क्षेत्र प्रमुख हुनसक्ने अनुमान गरेका छन् ।
यद्यपि एशियामा यी पर्यटक मोडिने ठाउँहरू कहाँकहाँ हुन सक्छन् ? सम्भवतः ठूला पर्यटन बजारको हिसाबले हेर्दा चीन, मलेशिया, सिङ्गापुर, थाइल्याण्ड, भियतनाम र भारत हुन सक्छ । तर, हालै इस्लामिक स्टेटविरुद्ध रूसले सिरियामा गर्दै गरेको सैन्य हमलाका कारण चीनमा बाहेक इस्लामिक स्टेटको धेरथोर गतिविधि सञ्चालन भइरहेका यी देशमा पनि रूसी पर्यटकहरूले आफूलाई पूर्ण सुरक्षित महसूस गर्न सकेका छैनन् । त्यसको पछिल्लो उदाहरण रूसी सरकारले आफ्नो नागरिकलाई इस्लामिक स्टेटबाट रसियालीहरू भारत र थाइल्याण्डमा समेत उत्तिकै सचेत रहनुपर्ने भनेर गरेको सजगता पनि हो ।
मध्यपूर्वको युद्धले लाखौं पर्यटक अन्यत्र मोडिइिरहेको अहिलेको यो परिस्थितिमा हामीले नेपाल अन्तरराष्ट्रिय आतङ्कवादको क्रियाकलाप शून्य देशका रूपमा मात्र प्रचार गर्न सक्यांै भने पनि नेपालमा रसियालीलगायत अन्य देशका थुप्रै पर्यटक भित्र्याउन सकिन्छ । सरकारी निकायले चातुरतापूर्वक रसियाली पर्यटकहरू नेपालमा ल्याउन उनीहरूलक्षित विशेष किसिमको प्रवद्र्धनात्मक कार्यक्रमहरू तत्काल चलाउन सक्नुपर्छ ।

Sunday, February 7, 2016

सेतीपोखरी पर्यटन पदमार्ग निर्माण अभियानका चरणहरु

पहिलो चरणः
२०५५ सालतिर मकालु बरुण राष्ट्रिय निकुञ्जका गस्टी टिमसंग सोलुखुम्बु छेस्कामको भुकुर, केन्पाहुदै भालुखोपसम्म जाने अवसर पाईएको थियो । त्यसको ३ वर्षपछि २०५८ सालमा लुक्लाबाट सेतीपोखरी उपत्यका हुदै ट्रेकिङ जाँदा उक्त उपत्यकाबाट केन्पा क्षेत्र र छेस्कामको मुद्विखर्क नजिकै भएको तर बाटो नभएकोले पर्यटकहरु तल्लो सोलुखुम्बुको बुङ, छेस्काम जान नसकेको कुरा थाँहा पाईयो । त्यसक्षेत्रमा नयाँ पर्यटनमार्ग सम्भव छ कि छैन भनेर अध्ययन गरियो । त्यसक्रममा वर्षा याममा उक्त क्षेत्रमा भेडा र याक चौरी लाने गोठालाहरु र जडीभुटी संकलन गर्न जाने स्थानीयहरु प्रायजसोलाई सोधियो । कलेज पढ्दै गर्दा काठमाडौंमा यसलाई बहशको एउटा विषय बनाईयो । बिस्तारै गाँउमा पनि यो विषयले ठाँउ पायो । २०६७ तिर दुर्गम क्षेत्र विकास समिती मार्फत थोरै बजेट निकाशा भयो । धु्रब धन कुलुङ (पछि लिला चतुर कुलुङ) को नेतृत्वमा उक्त बजेटले केही बाटो खन्ने कार्यको शूरुवात भयो । २०६६ तिर बुल्तुसुम बुङका नागेश्वर कुलुङको सहयोगमा यो पदमार्गबारे बुङ जनकल्याण केन्द्रको मुखपत्रमा एउटा लेख छापियो । लेख छापेको १ वर्षभरी कुनै प्रतिक्रिया आएन । बाटो बनाउन सम्भव हुने कि नहुने बजेट बिनियोजन हुन थाल्यौ । अलि डर लाग्न थाल्यो । 

दोस्रो चरणः
खोटाङका सगरमाथा आरोही नाम्गेल शेर्पाले पनि केन्पा र मुद्विदेखि सगरमाथा जाने त्यही पदमार्गको सम्भावनाहरुबारे अध्ययन अनुसन्धान गर्दै आईरहेका रहेछ । काठमाडौंमा उहाँसंगको भेटपछि म पहिलोपटक ढुक्क भएँ उहाँले त्यो यात्रा गरिसक्नु भएको रहेछ । सोलुखुम्बु बुङका अर्का ट्रेकिङ ब्यवसायी मिलन कुलुङले पनि दुईजना अमेरिकन रिसर्च टिमसंग उक्त क्षेत्र गएको र बाटो बनाउन सम्भव भएको कुरा बताएपछि म पुर्णरुपमा ढुक्क भएँ । सगरमाथाको शिखरबाट फोहरहरु बटुलेर ल्याउने नाम्गेल यस अभियानको माहिर नेता थियो । हामीले संगै यसका लागी काम गर्ने योजनाहरु बनाएको थियौं तर त्यही साल उहाँको सगरमाथामै दुखत निधन भयो ।

तेस्रो चरणः
२०६८ तिर सोलुखुम्बु लोखिमका पत्रकार छिरिङ शेर्पा संग यस पर्यटन पदमार्ग सम्भावनाको बारेमा छलफल भएपछि उहाँले एभ्युन्युज टेलिभिजनका यात्रा कार्यक्रम उत्पादक रामशरण माझीसंग चिनाईदिने बचन दिनुभयो । उहाँसंगको पहिलो भेटमै त्यसक्षेत्रको छायाँकन तत्काल गर्न जाने प्रस्ताव आयो । स्थानीयको तर्फबाट सम्पुर्ण व्यवस्थापनको जिम्मा र प्राविधिक खर्च सहित करिब २ लाख पचास हजारको जोहो गर्नुपर्ने थियो । कहाँबाट खर्च गर्ने भन्ने एक पैसा बजेट थिएन तर स्थानीयको तर्फबाट सम्पुर्ण व्यवस्था गर्ने बचन दिएर बैठक टुगिंयो । गा.वि.सको बजेटबाट उक्त पदमार्गको लागत सर्वेक्षण गर्ने भनि छुटाईएको रकमबाट केही मिल्छ कि भनेर सोधियो तर भएन । बचन अनुशार सम्झौंतापत्र तयार भयो स्थानीयको तर्फबाट संयोजक भएर हस्ताक्षर गरियो । कार्यदल बनाईयो पठाइयो । देश विदेश पैसा उठाईयो । स्थानीय राजनीतिकर्मी खिलाराज बस्नेतहिम नाछिरिङ (सडक दुर्गटनामा उहाँको मृत्यु) को पहलमा जिल्ला विकास समिति सोलुखुम्बुबाट एक लाख रुपैया छुटियो । भिम राईकमल कुलुङ अमेरिका, भलाकाजी कुलुङ, पहाडी विकास तथा संरक्षण समूह नेपाल, पर्यटन व्यवसायी मिनधन कुलुङ, छिरिङ शेर्पा, श्रीधन कुलुङ, एका कुलुङ, तिलजंङ कुलुङ, यार्सा कुलुङ, खड्ग कुलुङ  र मार्मेकु बोक्सीवारका बासिन्दाले यो कार्यक्रमलाई आर्थिक रुपमा सहयोग गरे । कार्यक्रम छाँयाङनको क्रममा सोताङमा श्रीध्वज राई, बिजय नाछिरिङ लगायत स्थानीय कलाकारहरुले ठुलो सहयोग गरे । बुङमा पर्खी धन नाछिरिङ र विकास कुलुङ लगायत स्थानीय कलाकारहरुले सहयोग गरे । छेस्काममा निमाई कुलुङ र नैवर्ण कुलुङ (उच्च रक्तचापले उहाँको मृत्यु) लगायतले यात्रा ब्यवस्थापनमा ठुलो सहयोग गरे । स्थनीय शिक्षकहरु गोम बहादुर कुलुङ, चन्द्र कुमार कुलुङ, दिपेन्द्र कुलुङजस बहादुर कुलुङ, स्थानीय गोम्बु शेर्पा लगायतले कार्यक्रम व्यवस्थापनमा ठुलो जिम्मेवारी बहन गरे । गुदेलमा तारा कुलुङ लगायतको सहयोगमा भब्य छाँयाङन सम्पन्न भयो । छाँयाकनमा प्रकाश गोपाली र शुक्र धिताल खटिनुभयो । टिमलाई स्थानीय बिनोद कुलुङ र पासाङ शेर्पाले गाइड गरे । ३६ दिनको छाँयाङकनपछि उक्त कार्यक्रम ४ एपिसोड एभ्युन्युज टेलिभिजनबाट प्रशारण भयो । पछि यसलाई पहाडी विकास तथा संरक्षण समूह नेपालको सहयोगमा अंग्रेजीमा डि.भि.डी बनाउने काम भयो । यसैबीच छेस्काम गा.वि.सको गा.वि.स कोषबाट चतुर कुलुङ, राम कुमार कुलुङ र प्राविधिक मानसिंह कुलुङले ६८ लाख लागतमा उक्त बाटो बन्ने र थप ६ वटा झोलुंगे पुलहरु निर्माण गरिनुपर्ने प्राविधिक प्रतिवेदन पनि संगै बनाए ।

चौथो चरणः
टेलिभिजनमा कार्यक्रम प्रशारण भएपछि यसले अलि बढी चर्चा पायो । २०७० सालतिर चाक्चाकुर पर्वको उत्घाटन गर्न तत्कालिन अर्थ मन्त्री बर्षमान पुनः सोलुखुम्बुको बुङ जाँदा स्थानीय राजनीतिकर्मी विकास कुलुङ, सागर किरातीसंकल्प किराती लगायतको पहलमा उहाँलाई यो पदमार्ग बनाउन मागपत्र पेश गरियो । मन्त्रीले बचन पनि दिनुभयो पछि दश लाख रुपैया छुटाउनुभयो । कुमार कुलुङको नेतृत्वमा उक्त बजेटले थप बाटो बनाउने काम भयो ।

थप मिडियामा यो सवाल 
१.यो पदमार्गले खोटाङ र भोजपुरलाई पनि फाईदा गर्ने भएकोले त्यस क्षेत्रबाट समेत सहयोग जुटाउन सकियोस् भनी खोटाङको हाम्रो खोटाङडटकममा रेडियो पत्रकार दिबुमा चाम्लिङको सहयोगमा एउटा लेख र भोजपुरडटकममा बुद्व तामाङको सहयोगमा अर्को लेख प्रकाशन गरियो । सोलुखुम्बुमा नेपाली काँग्रेसको मुखपत्रमा एउटा लेख  र नेचा सन्देशमा अर्को लेख यसै पदमार्ग निर्माणको बारे लेखियो । ग्रेट हिमालयन विकास परियोजनाका कन्ट्री डाइरेक्टरलाई यस सवालबारे अपडेट गरियो । पछि यो परियोजनाले आठ लाख सहयोग ग¥यो । सोभित मान कुलुङको नेतृत्वमा उक्त बजेटले थप बाटो बनाउने काम भयो ।
२.यसैबीच अल थ्रिमिडिया हाउसका शिब श्रेष्ठ, शूनिल कोइरालाआनन्द पौडेलको सहयोगमा यस पदमार्गबारे सगरमाथा टेलिभिजनको पर्यटन अभियानका लागि अर्को एउटा कार्यक्रम तयार गरी प्रशारण गरियो । (प्रशारित कार्यक्रम हेर्नुहोस्)
३. यसैबीच दिलिप सिंह कुलुङले जि फाउण्डेसनका मिडिया अधिकृत हिमा राईसंग चिनाउनुभयो । हिमा राईले कान्तिपुर दैनिकका पत्रकार देवान राईसंग चिनाउभएपछि उहाँहरुको सहयोगमा कान्तिपुर दैनिकमा पनि यो सवाल छापियो । लेख हेर्नुहोस्
४. अलथ्रि मिडियाका आनन्द पौडेल र राजधानी दैनिकका बुद्वबिर बाहिङ लगायतको सहयोगमा त्यसक्षेत्रमा नयाँ पर्यटन पदमार्ग नहुदा भरियाहरु मर्नुपर्ने समस्याहरुको बारेमा समाचारहरु छापियो । 

अन्य समूहसंगको सहकार्यः
यसैबीच संखुवासभा स्थित मकालु मेरा शिलुचोङ पर्यटन विकास केन्द्रले पनि केन्पादेखि सेतीपोखरीसम्मको पदमार्ग निर्माण कार्य अगाडी बढाएको छ । गतवर्ष उक्त संस्थाले गरेको सर्वेक्षणमा करिब ८२ लाख रुपैया बजेट लागतमा उक्त बाटो निर्माण सम्पन्न हुने प्राविधिक प्रतिवेदन तयार गरेको छ । केन्द्रको तर्फबाट लाकपद कुलुङले उक्त सर्वेक्षण टोलीको नेतृत्व गर्नुभएको थियो भने उहाँले सोलुखुम्बुको टिमलाई उक्त प्रतिवेदन र केही त्यस क्षेत्रका फोटोहरु समेत उपलब्ध गराउनुभएको छ । 

पाँचौ चरणः
अलथ्रि मिडियाको टेलिभिजन कार्यक्रमपछि तत्कालिन ट्रेकिङ एजेन्ट एसोसियसन ckm g]kfn (टान) का मिडिया संयोजक निलम बास्तोला र नेपाली काँग्रेसका सभासद् बल बहादुर केशीसंग उक्त क्षेत्रमा राष्ट्रिय योजना आयोगका पदाधिकारीहरुलाई भ्रमण गराउने निर्णय भयो । निलम बास्तोलाले टानको तर्फबाट एउटा हेलिकप्टरको व्यवस्था मिलाउने र सभासद् केशीले आयोगका पदाधिकारीहरुसंग समन्वयन गर्ने र वागमान कुलुङले स्थानीयसंग कार्यक्रम ब्यवस्थापन गर्न संयोजन गर्ने निर्माण भयो । यसरी २०७१ जेठमा राष्ट्रिय योजना आयोगका तत्कालिन सचिब तथा पछि नेपाल सरकारका मुख्य सचिव हुनु भएका डा.सोमलाल सबेदी लगायतका सरकारी पदाधिकारीहरुले उक्त क्षेत्रको भ्रमण गरे । उक्त भ्रमणको स्थानीय संयोजन बिद्या राज कुलुङ, सोभित कुलुङपर्खीधन नाछिरिङ लगायतले गरेका थिए । यही भ्रमणपछि २०७२ मा सभासद केशीकै पहलमा २० लाख रुपैया बजेट बिनियोजन भयो । हाल यस बजेट अन्र्तगत सोभित कुलुङको नेतृत्वमा बाटो बनाउने काम हुदैछ भने गरिबी निवारण कोषमार्फत मुद्विमा एउटा झोलुंगे पुल निर्माण कार्य पनि हुदैछ ।

निर्माणपछि प्रचारप्रशारको लागि लोनली प्लानेटलाई यस पदमार्गको बारेमा अप्डेट गरिएको छ । उनीहरुबाट सकारात्मक जवाफ प्राप्त भएको छ । प्लानेटको तर्फबाट इली सिम्पसोनले हालै लेखेको इमेल
Hi Bagaman,
Thanks for recommending that we check out this new trekking route – I'm sure our authors will be very interested to hear about it. I'll pass your email on so they can check it out when next updating our Nepal guidebook. Hopefully they can look into recommending it in future editions.
Reader recommendations are a great help to our authors in choosing what to include in our books, and we appreciate you taking the time to send this in.
If you have any more suggestions or feedback that you think might be useful please feel free to send them in via our website

Kind regards,
Ellie Simpson | Talk2Us feedback team
Lonely Planet